Mardin'in Midyat ilçesine bağlı Anıtlı Köyü’nde yer alan Meryem Ana Kilisesi'nin kuruluşu Hz. İsa'nın doğumuna bağlamaktadır ve o dönem bir anıt olarak 12 kralı temsilen yapılan 12 katlı dev taşların üst üste bırakılarak yapılan duvarlar ilk günkü gibi kilise de halen yerini kuruyor. Süryanilerin Mor Gabriel Manastırı'ndan önce 9 asır boyunca Metropolitlik merkezi olarak kullandığı Mor Sobo Katedrali ile 2 bin yıllık anıtın üzerine kurulan Meryem Ana Kilisesi mimarisi ile görenleri adeta büyülüyor. Mardin’in Midyat İlçesi tarihi yapıları ile adından söz ettiriyor. Eski ismi ''Hah'' olan tarihi Anıtlı Köyü de bunlardan biri. Köyde yer alan 2 bin 22 yıllık anıtın üzerine kurulmuş olan Meryem Ana Kilisesi mimarisi ve süslemeleri ile eşsiz bir eser olarak göze çarpıyor. Rivayete göre, Meryem Ana adıyla dünyada inşa edilen ilk kiliselerden biri. Kilisenin, bölgenin ilk portatif yapılarından biri olduğu belirtiliyor. Bazı kaynaklarda, köydeki Meryem Ana Kilisesi'nin milattan sonra 1. yüzyılda yapıldığının yer alırken, mimari yapısı ile dünyada bir benzerinin olmadığı da verilen bilgiler arasında. Kilisenin kendi has yapısının yanın da süslemeleri ve betimlemeleri ile de dikkat çekiyor. Bölgede ve dünyadaki kiliselerde şu ana kadar benzerinin görülmediği belirtilirken, Mor Sobo Kilisesi olarak bilinen merkezi katedralin bir bilim merkezi olduğu da konuşuluyor. İnanç turizmi bakımından çok zengin potansiyele sahip köy, turizme kazandırılmayı bekliyor.

KEŞFEDİLMEYİ BEKLİYOR

Bu köyde en iyi korunmuş olan bina, 15 Nisan 2021 tarihinde UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmış olan Meryem Ana Kilisesi’dir. Turabdin’de benzerine az rastlanır kare planı ve merkezi kubbesi bulunuyor.

KATEDRALLER KÖYÜ

Çok eski bir Süryani köyü olan, bugün nüfusu yalnızca Süryanilerden oluşan, Süryanice konuşulan, günümüzde 20 civarında Süryani ailenin yaşadığı Hah köyü, hiçbir turizm yatırımı yapılmamış da olsa turizm açısından en önemli yerlerden biridir. Hah, Midyat’ın 21 km kuzeydoğusunda, etrafı çok verimli tarla ve bağlarla çevrili, ağaçlıklı alçak bir tepenin üzerine kurulmuştur. Geçmişi çok görkemlidir. Orta Çağ’da önemli bir merkez olan bu köye “katedraller köyü” demek yanlış olmaz. O çağlarda çok büyük ve sekiz kiliseli bir köy olan Hah, ayrıca Turabdin Bölgesi’nin (Süryanice “ibadet edenlerin dağı” anlamına gelen Turabdin, Midyat ve çevresini içine alır.)